Cultuur in Velsen

Insider tips! Beleef kust, geschiedenis en natuur in Velsen

Houd jij er ook zo van om een dagje naar de kust te gaan? Met je blote voeten door het zand lopen, bij mooi weer een duik in het koele water nemen of je uitleven met watersport en ‘s avonds lekker relaxen terwijl de zon ondergaat. Dit alles en nog veel meer kun je beleven in IJmuiden. Want de gemeente Velsen, waar IJmuiden onderdeel van is, heeft alles in huis om van een stranddag een leuk weekendje weg te maken! Dus waarom blijf je niet wat langer in onze mooie gemeente? Dan kun je ook de buitenplaatsen bezoeken, een wandel- of fietstocht door de duinen te maken, de historische dorpskernen bewonderen of bij de kasteelruïne oog in oog staan met ridders.

Janna Kamphof

Uitwaaien aan de kust van IJmuiden aan Zee

Natuurlijk begrijp ik dat je je bezoek aan Velsen begint bij de kust. Er zijn maar weinig plekken in Nederland waar je zo’n weids uitzicht hebt: zo ver het oog reikt, zie je alleen maar strand, zee en duinen. Het strand van IJmuiden is mooi breed, dus er is altijd plek genoeg voor iedereen: voor de kinderen die in de zomer zandkastelen bouwen, voor de blokarts die over het strand racen, voor de wandelaars die een frisse neus willen halen en voor de cultuurtoeristen die een dag vol indrukken afsluiten met een diner aan zee. IJmuiden aan Zee is dé plek voor mensen die graag buiten zijn. Voel de adrenaline wanneer het zeil van je blokart de wind vangt of leer kitesurfen op de golven van de Noordzee. Doe je vandaag liever wat rustiger aan? Het brede strand van IJmuiden leent zich ook uitstekend voor wandelingen of mountainbiketochten, bijvoorbeeld naar Bloemendaal of Zandvoort. Of maak een korte wandeling over de pier. Hier kun je meer dan twee kilometer de zee in lopen tot je aan het einde de vuurtoren bereikt. Na de wandeling hoef je alleen nog maar neer te ploffen in een gezellige strandbar, te genieten van de ongedwongen sfeer en je te laten verwennen door gerechten met lokale producten zoals verse Noordzeevis.

De rauwe havenstad IJmuiden

Rechtdoorzee en een tikkeltje rauw – dat is typisch IJmuiden. Dat zul je ook merken als je richting de haven gaat. Hier wordt hard gewerkt: elke dag worden er kilo’s vis de haven binnengebracht. Dus als je IJmuiden bezoekt, moet je zeker ergens een vers visje eten! En waar kan dat beter dan in de haven zelf? De afgelopen jaren is het Havenkwartier een plek geworden waar ondernemen en vrije tijd mooi samengaan. Goed zichtbaar is dat bijvoorbeeld op de Viskade, een plek die je zeker gezien moet hebben. In de verschillende gebouwen zitten lokale winkels, zoals een bakkerij (tip: de zelfgemaakte croissants!), een kookstudio, een café en natuurlijk een viswinkel. Je kunt je net gekochte lekkernijen en verse visje opeten op een bankje met uitzicht op de vissersboten of terwijl je door de haven wandelt. ‘Kantje pikken’ noemen dat IJmuidenaren dat laatste – dé manier om IJmuiden van z’n beste kant te ervaren.

Oog in oog met een Schotse Hooglander in Nationaal Park Zuid-Kennemerland

En ik heb nog meer goed nieuws voor actieve vakantiegangers: Velsen is de toegangspoort tot Nationaal Park Zuid-Kennemerland, een prachtig natuurgebied dat je uitstekend te voet of op de fiets kunt verkennen. Het park is een mozaïek van uitgestrekte duinen, bossen, duingraslanden, meren en kronkelende paden. En wist je dat in het park 40% van alle planten- en diersoorten in Nederland voorkomt? Of het nu lente, zomer, herfst of winter is: dankzij zijn enorme diversiteit is Nationaal Park Zuid-Kennemerland altijd een bezoek waard. Start je tocht bijvoorbeeld bij de ingang ‘Duin en Kruidberg’ in Santpoort en wandel of fiets door de duinen naar het strand. Met een beetje geluk kom je de indrukwekkende Schotse Hooglanders of de robuuste Konikpaarden tegen. Ook vossen, herten, konijnen en damherten leven in dit prachtige stukje natuur aan de kust.

Ga terug in de tijd op Buitenplaats Beeckestijn

Groen en natuur zijn in Velsen sowieso nooit ver weg. Combineer natuur met historie tijdens een wandeling op een van de buitenplaatsen. Deze werden vroeger aangelegd door rijke Amsterdamse regenten en kooplieden die in het weekend de drukte van de stad wilden ontvluchten. En dat kun je hier vandaag de dag nog steeds doen! Op Buitenplaats Beeckestijn in Velsen-Zuid bijvoorbeeld ontdek je veel verschillende tuinstijlen, want elke nieuwe eigenaar liet een nieuw stukje in de tuin aanleggen. Tijdens je wandeling maak je daarom een reis door de tijd en kom je langs verschillende stijlen zoals classicisme, régence en rococo. Een ander bijzonder kenmerk van Beeckestijn is de kruidentuin met slangenmuren. Maak je geen zorgen, een slang zul je niet zien: de naam heeft te maken met de kronkelende vorm van de muren. Zo kunnen ze de warmte van de zon langer vasthouden, zodat er leifruit kan groeien. Na je wandeling kun je een hapje eten of een kop koffie drinken in Brasserie Beeckestijn.

Ridders, jonkvrouwen en de sprookjesachtige Ruïne van Brederode

Een andere plek waar je in Velsen terug in de tijd kunt gaan is bij de Ruïne van Brederode in Santpoort-Zuid. Opgericht in de tweede helft van de 13e eeuw door Willem I van Brederode, volgde een geschiedenis van verwoesting en wederopbouw. De laatste heer van Brederode, Wolfert, stierf in 1679 kinderloos, waardoor het adellijke geslacht Brederode uitsterft en het kasteel in handen van de Nederlandse Staat kwam. In de 19e eeuw was het vervolgens een van de eerste gebouwen in Nederland die door de staat werden gerestaureerd. Men wist niet precies hoe het kasteel er ooit had uitgezien, en later bleek bijvoorbeeld dat de binnenplaats iets te diep was uitgegraven omdat ten onrechte werd dacht dat er kelders waren. Maar het resultaat mag er zijn en is zeker de moeite waard om te zien! De Ruïne van Brederode kan van maart tot oktober worden bezocht en er worden regelmatig leuke activiteiten voor jong en oud georganiseerd. Extra bijzonder wordt je bezoek tijdens het riddertoernooi in juni. Dan ben je getuige van spectaculaire zwaardgevechten en ontmoet je ridders en jonkvrouwen in vol ornaat.

Slenteren door de smalle straatjes van het historische Oud Velsen

Nog zo’n plek met een rijke geschiedenis: Oud Velsen. Als je vandaag de dag door de smalle straatjes loopt, is het maar moeilijk om je voor te stellen dat dit ooit het religieuze en administratieve hart van het gebied was. In die tijd heette Velsen nog Felison, zoals blijkt uit de schenkingsakte van Karel Martel uit de 8e eeuw. Jarenlang woonden en werkten hier kerkleiders, vorsten, boeren, tuinders, handelslieden, herbergiers en vele andere mensen. Aan de drukte kwam aan het eind van de 20e eeuw een einde toen een derde van het dorp moest wijken voor de verbreding van het Noordzeekanaal en het gemeentebestuur verhuisde naar een nieuw gemeentehuis in IJmuiden. Gelukkig werd het dorp door het rijk als beschermd dorpsgezicht verklaard en werden de eens zo mooie historische gebouwen gerestaureerd. Nu schitteren ze in nieuwe glorie. Oud Velsen is een oase van rust, ingeklemd tussen modernere woonwijken en het Noordzeekanaal. Je zult versteld staan wanneer je langs de huizen met prachtige luiken loopt en de voorgevel van het voormalige stadhuis ziet. Breng ook zeker een bezoek aan de Engelmunduskerk, waarvan de fundamenten dateren uit de 12e eeuw. Maar de geschiedenis van de kerk gaat veel verder terug, want in de 8e eeuw werd hier voor het eerst een houten kerk gesticht.

Meel van de molen: Molen De Zandhaas

Als je in het weekend langs Molen De Zandhaas in Santpoort rijdt, zie je waarschijnlijk een rij mensen buiten staan. Wat ze daar doen? Meel kopen! De Zandhaas is een begrip voor iedere (thuis)bakker in de wijde omgeving. Het meel wordt hier nog steeds gemalen zoals in 1779, toen de molen werd gebouwd. Het malen met molenstenen levert het zuiverste volkorenmeel op en dat maakt elk brood en elke cake lekkerder! Dat de wieken van de molen weer draaien, komt door de huidige molenaar Jos Kors. Hij zorgde ervoor dat er in de jaren ’90 weer meel werd gemalen, nadat de molen jaren had stilgestaan. In zijn eigen woorden: “Nu is het monument weer in bedrijf.”

De molenwinkel is open van donderdag tot en met zaterdag. Je vindt er alles wat je nodig hebt om lekkere broden, cakes, koekjes en meer te bakken. Zo maak je thuis de lekkerste pannenkoeken of boerencake en geniet je nog even na van je dagje of weekendje in Velsen. Behalve verschillende soorten meel vind je in de winkel ook andere ingrediënten, die vaak lokaal worden ingekocht en van biologische oorsprong zijn. Wil je de binnenkant van de molen zien? Schrijf dan alvast de Nationale Molendag in je agenda. In het tweede weekend van mei laten de molenaars je graag kennismaken met de ingenieuze techniek van de molen. Je kunt dan een kijkje nemen op de zolder, waar het piept en kraakt als de harde wind het graan op de molenstenen vermaalt. Een bijzondere ervaring!

Een kleine ontdekkingstocht op Forteiland

Nadat je kennis hebt gemaakt met een aantal mooie plekken in het binnenland, is er nog een plek aan de kust die je echt niet mag missen. Die bevindt zich waar de grote schepen het Noordzeekanaal verlaten en de Noordzee opvaren. Als je van bovenaf naar de monding zou kijken, zou je zien dat hier een eiland ligt. Een onbewoond eiland? Nou, in zekere zin wel. Dit is Forteiland IJmuiden, onderdeel van de Stelling van Amsterdam, die gebouwd werd aan het eind van de 19e eeuw om onze hoofdstad te beschermen. Op de publieksdagen kun je met een boottochtje van tien minuten van het vasteland naar het eiland komen. Daar begint het avontuur: ga mee met een rondleiding of ga op eigen houtje op verkenning uit. Hier kun je uren dwalen door het lange gangenstelsel, genieten van een adembenemend uitzicht op het kanaal en de Noordzee, en geschiedenis beleven in meer dan 40 ruimtes en de indrukwekkende koepelzaal. Laat je betoveren door deze bijzondere plek!

Na een spannend uitstapje ga je weer met de boot terug naar het vasteland. Op het Sluisplein kun je de dag afsluiten in het restaurant Kop van de Haven met heerlijke verse vis en een fantastisch uitzicht op de voorbijvarende schepen. Dit is Velsen op z’n best!