Forteiland voelt als in een film
Herken je dit? Je zet op zondag (!) je wekker om iets leuks te gaan doen. Maar bij het ontwaken hoor je de harde regen en wind buiten. Je denkt dat je in een slechte film zit om uitgerekend vandaag de boot in IJmuiden te nemen, richting Forteiland. Een eiland dat, zo blijkt later op de dag, zelf voelt als in een film. In positieve zin dan.
Het is zondagmorgen, 3 maart, de eerste Publieksdag van het fort van dit jaar. Wij, mijn vriend en ik, maken ons op voor ons bezoek aan dit grootste fort van de Stelling van Amsterdam. Met dat gegeven in mijn achterhoofd mag ik deze bezienswaardigheid niet missen. Zeker niet als je er zo dichtbij woont. Ik heb van tevoren kaartjes besteld op de website van forteiland IJmuiden. De kaartjes zijn inclusief overtocht en rondleiding van ongeveer twee uur.
Het vissersmonument op de kop van de haven.
We parkeren onze auto op de kop van de haven en stappen uit. Ik voel de wind in mijn gezicht. Ik zie niet veel meer met mijn haren voor mijn ogen. Snel lopen we naar de boot, de Koningin Emma. Binnen is het gezellig druk. Vanuit het raam zie ik het vissersmonument. Wat is het verhaal hiervan ook alweer? Lang leve Google en de smartphone, ik zoek het gelijk op. Wat blijkt? Het bronzen beeld van een visser is er in 1955 neergezet en is drie meter hoog. Op de borden staan namen van 319 vissers, die vanaf 1886 nooit meer terugkeerden naar de haven. Stel je dat eens voor! Hoe is het gezegde ook alweer? ‘De vis wordt duur betaald?’ Vrouwen verloren hun zoon of man aan de zee. Het vissersbestaan is hard.
Een gids met humor.
De Koningin Emma vaart inmiddels. De overtocht blijkt een fluitje van een cent. De kapitein heeft voor hetere vuren gestaan. Veilig komen we bij het Forteiland aan. We snellen door de regen naar de ingang van het fort. Binnen staan meerdere gidsen op ons te wachten. We worden opgedeeld in groepjes. Wij treffen een man met humor, zo blijkt later. In de eerste ruimte waar we de inleiding krijgen, zegt hij aan het eind: ‘Nou dit is eigenlijk het hele verhaal’. Hij begrijpt, dat we op dit tijdstip en met deze kou snakken naar een kop koffie.
De Stelling van Amsterdam.
De gids vertelt ons in de eerste ruimte op Forteiland over de bouw van het grootste fort, dat in de monding van het Noordzeekanaal ligt. Van de ruimte waar we nu in staan zijn er nog eens 71! Hij vertelt dat de forten (42 stuks) werden gebouwd om bestuurs- en handelscentrum Amsterdam te beschermen. De Stelling van Amsterdam is een verdedigingslinie, aangelegd van 1880 tot 1920. ‘Er is nooit gevochten, maar soldaten bivakkeerden hier en verveelden zich’, gaat onze gids verder. De vijand is er nooit gekomen in die periode. Toen de forten gebouwd werden waren er nog geen vliegtuigen. Hoe anders was dat in de Tweede Wereldoorlog? In de Tweede Wereldoorlog werd het fort door de Duitsers bezet en als opslagplaats voor munitie gebruikt. Forteiland herbergde 250 soldaten. In 1996 kwam de hele Stelling van Amsterdam op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Toen werd het fort gerestaureerd.
Ziekenboeg.
‘We gaan naar hiernaast’, zegt onze gids. We komen uit bij de zogenaamde ziekenboeg. Ook als in een film levensecht neergezet. Met bedden en ‘mensen’ erin. Onze gids vertelt met humor: ‘Echte oorlogsverwondingen waren er niet, in het ergste geval was een soldaat van een keukentrap gevallen. Toch was het redelijk druk in het hospitaal, want er heersten in die tijd enorm veel infectieziekten, zoals de pest en de pokken. Woorden, die nu als verwensing worden gebruikt voor een relatie die niet zo goed loopt…’. We lachen. Hij vertelt dat in deze ruimte een andere vloer ligt, van graniet, om beter te kunnen schoonmaken. Ik zie een man op een bed zitten met zijn hoofd gebogen op de borst van een verpleger of arts. De gids ziet mij kijken. ’Ja, ze stonden in een vreemde relatie tot hun patiënten, het had veel weg van een ‘me too’, lacht hij.
De koepelzaal.
Het is zover, na de rondleiding door deze twee ruimtes op Forteiland mogen we door naar de koepelzaal om wat te eten en te drinken. Ik ben goed voorbereid, want ik heb op de site gelezen, dat je niet met pin kunt betalen. Hoewel er genoeg te kiezen is, houden mijn vriend en ik het bij een koffie zwart en een bruin broodje oude kaas. We nemen plaats op een bankje en laten de reis en het begin van de rondleiding op ons inwerken.
Tot slot.
Na de koffie bezoeken we de kapel en lopen we door de lange gangen. We maken kennis met de plekken waar management bijeenkomsten gehouden worden. We komen langs mooi aangeklede zalen voor congressen, evenementen en vergaderingen. Aan de muur hangt een bord waarop staat dat van 1996 tot 2000 286 werkgestraften een begin maakten met het herstel van het Kustfort IJmuiden. Ondanks het weer willen we het toch graag buiten zien. We beginnen op het terras, gaan het eiland over en zien de koepel verscholen liggen tussen het gras. Ik heb nu zelf ervaren hoe Forteiland aanvoelt. Als een uniek decor voor een film of een toneelstuk. Onze gids vertelt dat er regelmatig acteurs te vinden zijn op Forteiland. Zie je wel, dit eiland voelt niet alleen als in een film, het ís een film.
Brigitte Schiering
